Bron: a.a.a.p.

Moeten de Europese arbeiders Rusland verdedigen?

Bron:   Radencommunisme : Marxistisch maandschrift voor zelfstandige klassebeweging, nr. 6, 1939 / Groep van Internationale Communisten. – Bron originelen: i.i.s.g. , Amsterdam, Collectie Henk Canne Meijer. – Getranscribeerd en uitgegeven voor Rätekommunismus , met medewerking van de Association Archives Antonie Pannekoek.

In de weken van oorlogsdreiging speelde ook het vraagstuk een rol, hoe de houding van de arbeiders tegenover de oorlog door hun houding tegenover Rusland bepaald moet worden. Moeten de arbeiders in West Europa, als ze hun klassenbelang goed begrijpen, de partij van Rusland tegenover andere landen nemen?

Het is een feit, dat in wijde kringen van de West Europese arbeiders, nog buiten de communisten en socialisten, gevoelens van sympathie voor Rusland heersen. Ondanks de dictatuur van Stalin; ondanks het doodschieten van de oude bolsjewistische leiders; ondanks het staatskapitalisme, waarin een bureaucratie van ambtenaren als nieuwe heersers en uitbuiters de arbeidersmassa’s omlaag drukt. Ondanks dat alles voelt men, dat de Russische revolutie en het nieuwe Rusland een geweldige sprong vooruit van de wereld betekent. De revolutie blijft voor de arbeiders het eerste voorbeeld van massale eigen actie van grootindustriële massa’s, die zich volgens het radenstelsel organiseerden. En zij heeft een volk van meer dan 100 miljoen uit voor-kapitalistische stagnatie in de stroom van kapitalistische vooruitgang geworpen. In plaats van stilstand en verrotting in primitieve barbaarsheid is Rusland door de revolutie in een periode van snelle industriële ontwikkeling gekomen. Waar te voren onwetende kleine burgertjes en analfabete ruwe boeren op de meest primitieve en armoedige manier in hun kleinbedrijf ploeterden en verhongerden, daar groeien nu de fabrieken, de kolchozen, de scholen op, daar is een nieuwe geest ontwaakt van vooruitgang, van techniek en wetenschap, van inspanning voor nieuwe doeleinden, van geestdrift, van wedijver. Men moet zich bij de beoordeling daarvan niet op stang laten jagen door de paskwillige propaganda van de c.p., dat in Rusland de arbeidersklasse heerst en een heerlijk vaderland van de arbeiders heeft opgericht; daartegen moet de eenvoudige waarheid naar voren gebracht worden, dat deze nieuwe zich ontwikkelende maatschappij een maatschappij van uitbuiting is en van groeiende klassentegenstellingen, die zich alleen door een wrede dictatuur laten beheersen. Men moet ze als een historische gebeurtenis beschouwen, als deel van de grote wereldontwikkeling. Of nog preciezer, als een nieuw geval in de reeks van de burgerlijke revoluties, die aan de achterlijke, feodale of absolutistische barbaarse maatschappijtoestanden een einde maakten en nog maken. Het geval is hetzelfde als met de Franse revolutie, anderhalve eeuw geleden. Daar maakten de opkomende bourgeoisie en de onderdrukte boeren samen een einde aan het verstarde feodaal absolutisme, en openden de weg voor de kapitalistische ontwikkeling. Ook daar geestdrift, energie, idealisme bij de opkomende klassen, die een nieuwe vrijheid en een wereld van mogelijkheden voor zich zagen opengaan. Uit de zonen van de boeren en burgers kwamen de kapiteins en generaals, de ondernemers en politici op, die de revolutie en de nieuwe maatschappij leidden – zoals in het nieuwe Rusland uit de zonen van de arbeiders en boeren de technici, bedrijfsleiders, officieren en ambtenaren voortgekomen zijn, die nu een belangrijk deel van de nieuwe heersende klasse vormen. Zoals bij elke grote vooruitgang in de geschiedenis staat onze sympathie aan de zijde van de nieuw opkomende klasse, die met zoveel kracht voor haar idealen streed. Maar dat betekent niet, dat wij haar zaak met onze eigen zaak, de zaak van de arbeiders vereenzelvigen. Wij weten zeer goed, dat de opgekomen klasse toen in Frankrijk als nieuwe heersende klasse dadelijk haar maatregelen nam, om de arbeiders er onder te houden. Ook in Rusland begint de nieuwe klassenstrijd op te groeien, – misschien nog nauwelijks zichtbaar – tussen de nieuwe heersende klasse en de arbeiders. En daarin staan wij aan de zijde van de Russische arbeiders, tegen hun uitbuiters. Ook al zijn deze daar nu nog de dragers van de voortschrijdende maatschappelijke ontwikkeling, hun zaak is niet onze zaak. Onze zaak is die van hun nieuwe vijanden, de nieuw opkomende proletariërsklasse. Verwarring in de denkbeelden ontstaat vooral, doordat alle soorten van vooruitgang en revolutie door elkaar gegooid worden als één, zonder het onderscheid in hun innerlijke wezen, in hun klassenkarakter te zien. Omdat het doel van de arbeidersklasse, de vernietiging van het kapitalisme, ook een revolutie is, worden allerlei burgerlijke revoluties haar als doeleinden voorgelegd, met de boodschap, dat zij deze noodzakelijk ondersteunen moet. Burgerlijke revoluties noemen we hier zulke omwenteling, waarbij in de plaats van voor-kapitalistische productie één of andere vorm van kapitalisme of industrialisme optreedt, onder een nieuwe heersende klasse, en zo de baan voor een snelle economische ontwikkeling geopend wordt. Zolang het kapitalisme zich over de wereld uitbreidt, treden telkens nieuwe volken in deze overgang, elk onder andere door de voorgeschiedenis bepaalde vormen. Na de eerste beroemde revoluties van de opkomende bourgeoisie in Engeland en in Frankrijk in vroegere eeuwen, komt in de 19e eeuw Duitsland bij kleine stapjes, komt Japan, dan in de 20ste eeuw Rusland, komen andere Aziatische landen, nu China, mettertijd Indië. De revolutionaire ontwikkeling in zulke landen loopt evenwijdig met de opkomende arbeidersbeweging in Europa en Amerika. Maar ze is van een geheel ander klassenkarakter.

Is het dan niet waar, dat de arbeiders voor hun eigen belang genoodzaakt zijn de opkomende bourgeoisie in hun land te helpen in de burgerlijke revolutie? Zeker, dat deden ze altijd, omdat de opkomst van het kapitalisme ook voor hun toekomst nodig was. Zo hebben ook in de Russische revolutie de arbeiders reeds hun plicht gedaan, de Russische in het omverwerpen van het Tsarisme, de West Europese in hun tegenstand tegen pogingen van de kapitalistische regeringen in de eerste jaren tot het militair neerslaan van het rode Rusland. Nu is daar een nieuwe machtige staat opgegroeid, met een nieuwe heersende klasse, die de evenknie is van de andere kapitalistische staten, met deze het diplomatieke spel speelt, en volkomen in staat is, zich tegen hen te weren. Hoe kan iemand op de gedachte komen, dat West Europese arbeiders ook maar de minste reden, laat staan, plicht, zouden hebben, deze regering te helpen tegen andere regeringen?

Dat kon, vanwege de bijzondere natuur van de Russische revolutie, die nog sterker in de verdere Aziatische revoluties optreedt. Al deze landen waren kolonies of exploitatiegebieden van het kapitaal van West-Europa en Amerika. het koloniaal kapitaal buit de natuurlijke schatten en de arbeidskracht van een vreemd land uit, soms direct door mijnen, plantages, fabrieken, daarnaast indirect door geld te lenen aan vorsten, die voor de rente zware belastingen op de boeren leggen. De bovenlaag in die landen doet daaraan mee, deels als agenten en ambtenaren van het vreemde kapitaal, en ontwikkelt zich tot een begin van bourgeoisie. Hun revolutie heeft ten doel, het vreemde kapitaal en zijn overheersing af te schudden, zelf heersende klasse te worden en alle meerwaarde in het land te houden. Dit is dan tegelijk een burgerlijke revolutie en een nationale bevrijdingsoorlog. Omdat de strijd tegen het vreemde uitbuitende kapitaal is gericht, wordt hij socialistisch genoemd, en steun wordt gezocht bij de socialistische arbeiders van het heersende land, omdat hun strijd tegen dezelfde vijand gaat. Sociaaldemocraten zijn dan ook vaak als pleitbezorgers van de onafhankelijkheidswensen van koloniale volken opgetreden, al wisten ze wel, dat dit streven niet van een arbeidersklasse uitging, maar van een opkomende nationale bourgeoisie.

Rusland was ook in dit geval; zwaar werd het uitgebuit door de Tsarenregering als agent van het West-Europesche kapitaal. De Russische revolutie was tegelijk een afwerpen van het schuldenjuk van dit kapitaal. Lenin en de Bolsjewiki kenden het grootkapitaal voornamelijk als een vreemde volken uitbuitend koloniaal kapitaal; daarom ging hun sympathie uit naar al die andere op dezelfde wijze uitgeplunderde volken van Azië , en riepen zij deze – Perzië, China, Indië – tot strijd tegen het onderdrukkende, vooral het Engelse kapitaal op. Zo werd Rusland de voorhoede van een wereldstrijd van de koloniale of half-koloniale volken van Azië tegen het Europese koloniale kapitaal. Met deze strijd werd de strijd van de West-Europese en Amerikaanse arbeiders voor het communisme vereenzelvigd. Als delen van één groot leger moesten West-Europese arbeiders en Indische of Chinese nationalisten onder Rusland als leider het wereldkapitaal bevechten. Dan spreekt het vanzelf, dat deze arbeiders ook voor Rusland zelf op de bres behoorden te staan, zodra het zou aangevallen worden.

In werkelijkheid is de strijd van de grootkapitalistische arbeiders en die van de oostelijke volken geheel verschillend in karakter en doel. De revolutionaire arbeiders willen het kapitalisme vernietigen om de uitbuiting geheel op te heffen. De revolutionairen in het Oosten willen het vreemde kapitalisme verjagen, om zelf uitbuiters te worden zelf de vruchten van de uitbuiting te plukken. Als de arbeidersklasse haar proletarische revolutie maakt, betekent dit, dat in de ontwikkeldste landen de grote technische hoogte van de productie vervolmaakt wordt door een zelforganisatie der producerende mensen. Als de koloniale landen zich bevrijden betekent dit, dat een eerste begin wordt gemaakt met de nieuwe techniek in hun armoedige primitieve productie in te voeren. De overwinning van de arbeiders betekent een samensmelting van de productie en de producerende mensen tot een internationale wereldeenheid. Overwinningen van de Aziatische volken in hun strijd tegen het wereldkapitaal betekenen overwinningen van het nationalisme, stichting van nieuwe nationale staten.

Van deze tegenstelling hebben de Russische bolsjewisten nooit iets begrepen. Op de congressen van de IIIde Internationale werden steeds beide soorten revoluties vereenzelvigd en de arbeiders in West-Europa opgeroepen om te helpen de onderdrukte volken te bevrijden. Terwijl niets gedaan werd om deze arbeiders zelf weerbaar te maken, terwijl de strijd in Duitsland en in andere landen met dikke woorden en slap reformisme verknoeid werd, werd alle aandacht samengetrokken op de koloniale onderdrukking en de nationale bewegingen daartegen. Volkomen natuurlijk; want van het eerste hadden de Russen geen begrip, terwijl zij in de andere vlees van hun vlees zagen. Zo hielpen zij de revolutionaire Chinese bourgeoisie op de been, zo strooiden ze propaganda in Indië. En het is ook volkomen natuurlijk, dat het Engelse koloniale kapitaal, vertegenwoordigd in de regerende Tories, in Rusland nog altijd de gevaarlijkste vijand voor haar Indische heerschappij bleef zien, door voorbeeld en propaganda, en daarom Nazi-Duitsland als tegenwicht opkweekte. Maar deze tegenstelling gaat buiten de arbeidersklasse om. De arbeiders hebben al hun krachten nodig voor de eigen taak, hun eigen bevrijding en daarmee zullen ze tenslotte aan de bevrijding van de gehele wereld de grootste dienst bewijzen. Veel meer, dan wanneer zij zouden trachten, in het Oosten nieuwe uitbuitersklassen te helpen opkweken of ondersteunen.

Doordat in West-Europa de bourgeoisie zo sterk was, dat de arbeiders haar nog nauwelijks konden aantasten, en doordat in Rusland met een klein begin van groot-industrie, de burgerlijke revolutie tegen het verrotte Tsarisme vooral door de aanvalskracht van de arbeiders van deze industrie slaagde, kreeg de nieuwe heersende klasse van Rusland de leiding in de Europese arbeidersbeweging. En daardoor ging de sterke revolutionaire impuls, die na de oorlog van de eerste arbeidersacties in Rusland was uitgegaan, weldra ten onder in een tijdperk van verzwakking. Met quasi-marxistische leuzen en leringen, alle bedoelende het diepe verschil in klassenkarakter tussen burgerlijke en proletarische revoluties te verduisteren, werd de arbeidersbeweging in West-Europa vergiftigd. Daartoe behoort ook de leer, dat de arbeidersklasse Rusland moet helpen en dat dit haar richtsnoer moet zijn in internationale kwesties. Eerst door deze leer te overwinnen zal de arbeidersklasse in staat zijn zich sterk te maken voor haar eigen bevrijding.

Compiled by Vico, 10 September 2021